Yalçın Rzazadeh

Hekime Buluri (Höküme Billuri)

Güney Azerbaycan’ın Zencan şehrinin soğuk günlerinin birinde kız çocuğu dünyaya gelir. Adını Hekime (Höküme) koyarlar. Babasının adı İbrahim, işi de demircilikti. O yıllarda kim bile birdi ki o günlerin narin kızı “hasret” şiirinin en büyük temsilcilerinin biri olacak.

Gollarım dolanar boynuna bir gün,
Yene baş goyaram dizine, Tebriz.
Hesretden, hicrandan cana doymuşam,
Doyunca baxaram gözüne, Tebriz.

Hekime Buluri 3 Mart 1926 yılında doğdu. Zencan şehrinin “Azeri” kız okulunda ilk ve ortaokulunu bitirdikten (1933-1943) sonra, parlak öğrenci olması nedeniyle öğretmenlerinin daveti üzerine aynı okulda öğretmeliğe başlar. O yıllar Azerbaycan “Demokrat Partisinin” kurulduğu yıllara denk gelmekteydi. Güney Azerbaycan halkı özgür olma uğrunda mücadeleye başlamışlardı.  Elbette bu mücadeleden Hekime ayrı kalamazdı. Hamse (Xemse) şehrinin parti sıralarında yerini alır, siyasi ve kültürel faaliyetlere başlar. İlerleyen zamanlarda “Demokrat Parti” Zencan vilayeti propaganda şubesinin müdür yardımcılığı görevinin yanı sıra İran-Sovyetler Birliği dostluk derneğinin başkan yardımcılığı, “Halk Evi” kütüphane müdire görevlerinde çalışır (1945-1946).

İlk Şiirlerini okul sıralarında Türkçe ve Farsça olarak yazar. Azerbaycan Türkçesinde ilk yazdığı şiirleri 1945 yılında “Azer”, “Vatan Yolunda” gazetelerinde ve “Azerbaycan” dergisinde yayınlanır. 1945 yılı Güney Azerbaycan devrimi olaylarında aktif rol oynadığından parti tarafından “21 Azer” (1945 yılında kurulan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin kuruluş tarihi. Miladi takvimine göre 12 Aralık gününe denk gelmektedir) madalyası ile onurlandırılır. 1946 yılının Aralık ayının 9’da Stalin – D. Roosevelt anlaşması ve Güney Azerbaycan hükümetinin devrilmesi sonucu Kuzey Azerbaycan’a göç etmek zorunda kalır.

Şairin kendi değişiyle “o çetin yıllarda” azmi sayesinde 1947 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesinin (ADÜ) filoloji bölümüne kabul edilmiş ve 1952 yılında mezun olmuştur. Eğitim aldığı dönemlerde bile siyasi ve bilimsel çalışmalarına devam etmiştir.  Azerneşr (Azerbaycan Devletinin resmi yayınevi) yayın evinde editör olarak çalışmıştır (1952-1954). 1956 yılında Azerbaycan Komünist Partisi okulunu üstün başarı derecesiyle bitirmiştir. 1956-1960 yılları arasında Güney Azerbaycan Demokrat Parti Merkez Komitesinin (GADP MK) üyesi olarak iki defa seçilmiştir. Aynı yıllarda GADP MK siyasi organı olan “Azerbaycan” gazetesinin baş editörü olarak görev yapmıştır. 1960-1963 yılları arasında Moskova Sosyal Bilimler Enstitüsünde “İran Azerbaycan’ının realist-demokratik edebiyatı” başlıklı tezini savunarak filoloji bilimler adayı bilimsel derecesi ile mezun olmuştur (Doktora). 1964 yılından itibaren Azerbaycan Bilimler Akademisi Yakın ve Ortadoğu halkları enstitüsünde bilim adamı görevinde çalışmıştır. Azerbaycan Sovyet Komünist Partisi Merkez Yönetim Kurulu Kararıyla Özel Madalya ve Sovyetler Birliği madalyaları ile onurlandırılmıştır.

22 Kasın 2000 yılında 74 yaşındayken Bakü’de vatan hasretiyle vefat etmiştir.

Bilimsel Yayınları:
“Şiirler” (1955), “Azatlık Baharı” (1963), “İthaf” (1970), “Senin Könül Otağın” (1980) vb. kitapları Moskova ve Bakü’de Rusça yayınlanmıştır.

Diğer Yayınları:
“Menim Arzum” (1949), “Mübarize İllerinde” (1951), “Şehriyarın Yadigarı” (1957), “Senden Uzaklarda” (1961), “Seher Güneşi” (1964), “İsterem” (1969), “Çınar Gözleyir Meni” (1975), “Şiirler” (1980), “Birde Bahar Gelse” (1984) vb. şiirleri, bunların yanı sıra “Senin Hayatın”, “Mehin”, “O Göylerin Altında” vb. poemaları yayınlanmıştır.

Ayrıca:
M. H. Şehriyar’ın Farsça şiirlerini Azerbaycan Türkçesine, Semed Vurğunun “Zencinin Arzuları” poemasını, C. Cabbarlı, M. Dilbazi, Nebi Xezri’nin şiirlerini de Farsçaya çevirmiştir.  “M. H. Şehriyar’ın Hayatı ve Eserleri” adlı araştırma kitabının yazarıdır.

Tebriz şiiri o kadar sevildi ki Cennet Aliyev tarafından bestelendi. Aynı ismi taşıyan grup tarafından seslendirildi ve tüm hasret çekenlerin simgesi haline geldi.

 

Gollarım dolanar boynuna bir gün,
Yene baş goyaram dizine, Tebriz.
Hesretden, hicrandan cana doymuşam,
Doyunca baxaram gözüne, Tebriz.

Bulanıg suların axsın, durulsun,
Teze günlerinden büsat gurulsun
Sehend camalına bir de vurulsun,
Bir gubar gonmasın üzüne, Tebriz.

Hesretin yandırar, pörşüder meni,
Zerif çiçek kimi üşüder meni,
Seslesem Savalan eşider meni,
Gızınnam oduna, közüne, Tebriz.

 

Şehriyar’a yazdığı şiirinde söyle yazar:

Goy zaman dolansın, sense bele gal!
Şair deyişmeye tapmasın macal.
Tebrizi, Zencanı sen yadına sal,
Gel öpüm mübarek, odlu setrini,
Senden Tebrizimin alım etrini.

Kaş Tebriz olaydı, bir de o günler,
Galib geldiyimiz o aydın seher,
Azadlıq olaydı, bir de ki zafer,
Gelblerde min ümid yandıran ateş,
Üfigden bayraq tek eneydi Güneş.

 

Kaynak:

  1. H. Billuri. Seçilmiş eserleri. B.: Şərq-Qərb, 2005.-224 s.
  2. H. Billuri. Apar meni o yerlere.B.: Yazıçı, 1981.- 120 s.
  3. H. Billuri. Çınar gözleyir meni. B.: Azərnəşr, 1976.-119 s.
  4. H. Billuri. İsterem. B.: Azərnəşr, 1969.-314 s.
  5. Wikipedia Azerbaycan, Hökumə Billuri maddesi